‘Ik kijk met dankbaarheid terug op mooie momenten’
Ans van Helden heeft bijna haar hele loopbaan met en voor leerlingen met een visuele beperking gewerkt. Ruim 30 jaar geleden begon ze als docent wiskunde bij Bartiméus in Zeist. Dit is een organisatie die onderwijs en onderwijsbegeleiding biedt aan slechtziende en blinde kinderen. ‘Ik ben hier min of meer toevallig terechtgekomen,’ vertelt ze, ‘het was een compleet nieuwe wereld voor mij.’ Als docent werd zij bijna automatisch ook examinator wiskunde en later examencoördinator op haar eigen school. ‘Vanaf het begin ben ik geboeid geweest door hoe visueel beperkte kandidaten op een gelijkwaardige manier examen kunnen doen.’
Ook in haar daaropvolgende baan kon Ans die fascinatie voor passend examineren goed kwijt: ze werd ambulant begeleider van slechtziende en blinde leerlingen in het reguliere voortgezet onderwijs (vo). Daar kreeg ze veel te maken met examenaanpassingen. Scholen moeten zelf bepalen hoe ze belemmeringen voor – in dit geval – een visueel beperkte kandidaat kunnen wegnemen binnen de kaders die het College voor Toetsen en Examens (CvTE) stelt. En dit zonder de exameneisen voor de centrale examens aan te tasten.
‘Zo’n 80% van de leerlingen met een visuele beperking gaat naar het reguliere onderwijs. Deze scholen hebben behoefte aan advies op maat, omdat het voor hen om uitzonderingen gaat, waar dat bij scholen speciaal voor slechtziende en blinde leerlingen anders is. Ik hielp ze daarbij en onderzocht met de school welke aanpassing bij een bepaald examen voor de betreffende kandidaat mogelijk zou zijn.’ De school beslist uiteindelijk, meldt de aanpassing bij de Inspectie van het Onderwijs en vraagt bij DUO de gewenste aanpassing aan. Het CvTE screent vervolgens deze aanvragen en stelt vast welke examens of examenonderdelen aangepast moeten worden. ‘Dat was de afgelopen jaren mijn opdracht.’
Beoordelen aanpassingsvoorstellen
Na haar pensionering bij Bartiméus, werd Ans namens het CvTE coördinator aangepaste examens. Zij legt uit hoe aanpassingen voor zo’n speciaal examen voor een visueel beperkte kandidaat tot stand komen: ‘Voor elk vak zijn adviseurs benoemd, meestal zelf werkzaam bij Bartiméus of Visio. Zij komen voor hun vak met aanpassingsvoorstellen. Bij Dedicon in Grave bespreken we deze voorstellen. Soms zijn het maar kleine aanpassingen, maar als een vraag niet maakbaar blijkt, wordt zo’n vraag passend gemaakt. Denk aan afbeeldingen en tekeningen. Bij economie en exacte vakken kun je die meestal vereenvoudigen of vervangen door tekeningen in reliëf. Maar dat kan niet bij bijvoorbeeld een spotprent bij het examen geschiedenis. Zo’n spotprent moet je omschrijven. Dat luistert heel nauw. Wat zeg je wel, wat zeg je niet? Mijn taak is om namens het CvTE te beoordelen of de voorgestelde aanpassingen doorgevoerd worden.’
Gelijkwaardigheid
Ans benadrukt hoe belangrijk het voor visueel beperkte kandidaten is dat ze net als hun klasgenoten gewoon schriftelijk examen kunnen doen en dat ze geen uitzonderingspositie hebben. ‘Het is misschien makkelijker om te zeggen “we gaan het examen maar mondeling afnemen” maar het aanpassen van een schriftelijk examen moet de eerste keuze zijn, ook al gaat het maar om één leerling. Hetzelfde waar het kan, aanpassen waar het moet, dat is het uitgangspunt. Het draait om gelijkwaardigheid.’
Samen werken aan oplossingen
Het examenjaar 2024 is voor Ans haar laatste jaar dat ze dit werk namens het CvTE doet. ‘Dan is het mooi geweest. Gelukkig is er binnen het CvTE al een opvolger, Machteld Kruidenier, die verantwoordelijk wordt voor de coördinatie van de aangepaste examens binnen het vo.’ Aan haar opvolger wil ze meegeven goed te luisteren naar de begeleiders van de leerlingen: ‘Zij werken al jaren met deze leerlingen en weten wat wel en niet mogelijk is op de school en voor de leerlingen. Zoek naar oplossingen en overleg over wat wel en niet is toegestaan. Het geeft altijd voldoening om samen met anderen naar individuele oplossingen te zoeken voor slechtziende of blinde leerlingen. Ik kijk met dankbaarheid terug op vele mooie momenten.’