‘Kerst als het feest van hoop en vertrouwen’
In het kader van de reeks interviews over verschillende feestdagen spreken we met Jacob de Jong, sinds april 2022 clustermanager Staatsexamens vo, over wat het kerstfeest voor hem betekent.
Twijfel
Aan het begin van het gesprek benoemt Jacob meteen zijn twijfels. Hij aarzelt en vraagt zich af of hij de juiste persoon is voor dit gesprek.
'Wat zijn je aarzelingen?'
‘Ja, wat zit daarachter? Dat gaat over vragen als: ben ik wel christelijk genoeg? Hoe beleef ik kerst eigenlijk? Je kunt er op hele verschillende manieren mee omgaan. Aan de andere kant is het ook gewoon wie ik ben, dus hoe ik het beleef is hoe ik het beleef. Vanuit een christelijke overtuiging, met daarbij ook wel weer twijfelmomenten en een kritische blik. Ik hoef ook niet symbool te staan voor alle christenen. Maar dat zit dan kennelijk in mijn hoofd: dat ik dan wel ‘het goede’ moet zeggen.’
‘Daarmee raak je meteen een onderwerp binnen het thema diversiteit en inclusie, dat we vaak de neiging hebben om iemand uit een bepaalde groep meteen de vertegenwoordiger te maken van die groep. Dat is ook meteen ons dilemma: aan de ene kant willen we er aandacht aan besteden en aan andere kant willen we ook niet iemand de verantwoordelijkheid toeschuiven van: jij bent er zo eentje en dan kijken we ook op die manier naar je. Dus het raakt eigenlijk meteen het dilemma van het hele thema, en hoe gaan we daarmee om?’
‘Ja, als je het zo schetst, waarom zou je dan ook niet over de christelijke feestdagen in gesprek gaan, inderdaad.’
Vrijheid
'Als jij jouw achtergrond zou schetsen, hoe zou je dat dan noemen?’
‘Ik ben opgegroeid in de Pinkster-evangelische kerk, ook wel de Pinkstergemeente genoemd. Elke zondag ga ik naar de kerk. Binnen de evangelische wereld heb je best wel wat verschillende stromingen. Wat ik heel prettig vind in de onze is de inrichting van de diensten: er is eigentijdse muziek, de verhalen uit de Bijbel staan centraal en je persoonlijke relatie met God. Er is heel veel vrijheid om je geloof op je eigen manier te beleven en daar steun uit te halen. Dat voelt als vrijheid. Daarnaast gaat het om de beleving met elkaar, als gemeente, als kerk. Dat voelt voor mij als een soort eenheid.’
De betekenis van kerst
‘Als je in dat licht kijkt naar het kerstfeest, wat betekent kerst dan voor jou? Ik weet dat de vier weken voor kerst, dat dat Advent heet. Ik herinner me uit mijn eigen jeugd, dat er dan in de kerk steeds een kaars wordt aangestoken, totdat er na vier weken vier kaarsen branden. Hebben die dingen betekenis voor je?’
‘Ik heb daar natuurlijk voor dit gesprek over nagedacht en toen kwamen er eigenlijk twee dingen bij me op: enerzijds is er het samenzijn, het vieren met elkaar, als gezin, als familie, eigenlijk zoals veel mensen het beleven, denk ik. De tijd van gezellig met elkaar thuis zijn en echt even de tijd nemen en stilstaan bij dat samenzijn. Anderzijds is er ook het beleven van kerst als het feest van de hoop, het vieren van het wonder, dat God in de gedaante van een mens, Jezus, naar de wereld kwam.
De periode van Advent, toeleven naar kerst in de vier weken daarvoor, heeft voor mij door de week niet zoveel impact. Ik vind het wel een mooi symbool om daar vanaf vier weken van tevoren in de kerkdiensten aandacht aan te besteden en het op die manier te beleven. Maar zelf heb ik daar geen bepaalde rituelen bij.’
Houvast
‘Kijk, we leven best wel in een wereld waarin er veel gebeurt en het geloof geeft mij vertrouwen in de toekomst, of hoop zoals ik net zei. Ik heb een nummer wat mij inspireert, misschien is het aardig om een fragment uit het refrein te delen. Het nummer heet ‘Waker van de wereld’ van Hanne de Vries. Wat daarin staat, geeft wel een beetje weer hoe ik dan mijn geloof beleef rondom kerst.
Waker van de wereld,
Vader die ons vasthoudt,
U gaat altijd met ons mee…
Waar we ook doorheengaan,
Wat ook op ons afkomt...
‘Dit heeft wel betekenis voor mij: de wereld vasthouden, de hoop, en dat is dan met kerst heel zichtbaar en voelbaar, met de geboorte van het kindje Jezus. Voor mij is dat wel de kern van mijn geloof; ik haal er heel veel vreugde uit, ook omdat je het met elkaar, als kerk beleeft. Het is ook een sociaal geheel, een gemeenschap, waarin ik thuishoor en ben opgegroeid.’
‘En tegelijkertijd roept het ook weer vragen op, bijvoorbeeld: ja maar, hoezo dan? Als God almachtig is, waarom gebeurt dat dan? Daar heb ik ook geen antwoord op. Dat leidt natuurlijk ook wel eens tot twijfel, en dan toch, als ik naar de Bijbel kijk of als ik bepaalde teksten of nummers hoor, dan geeft me dat houvast. Dat zijn verhalen die al 2000 jaar van generatie op generatie doorgegeven zijn. Ik hoef ook niet alle antwoorden te weten, dat geeft wel een soort van rust. Daar heb ik ook wel de kerk voor nodig, om dat met elkaar te beleven.’
Vieren
Hoe vieren jullie het?
‘Je hebt vaak de kerstnachtdienst, dat is op de 24e en de kerstochtend, dan is het meestal echt een feestelijke dienst, met veel zang en meer van klassiekere nummers. Vaak gaan we in onze kerk ook samen wat eten. Daar heb ik goede herinneringen aan, bijvoorbeeld meedoen in van die kersttoneelstukken. Dat maakte veel indruk op me, als kind.’
Speelt het in je werk een rol, je achtergrond, heb je het daarover, of juist niet?
‘Nee, niet heel erg. Soms komt het ter sprake, collega’s weten wel dat ik kerkelijk ben, maar misschien niet iedereen. Het is zichtbaar in wie ik ben, denk ik, maar dat is ook persoonlijkheid. Het is niet zo dat ik speciale gebedsmomenten heb. Bij moslims is dat anders, dan heb je meer vaste momenten. Ik probeer er gewoon door de dag heen aandacht aan te besteden; de ene keer ben ik me daar meer bewust van dan de andere keer. Maar het is niet zo dat ik speciaal voor de lunch ga bidden. Heb je die momenten wel, dan is het natuurlijk automatisch ook meer zichtbaar.’
‘Als je zegt: het is zichtbaar in wie ik ben, waar zit ‘m dat dan in? In hoe je in de wereld staat?’
‘Ja, en het is ook niet mijn persoonlijkheid om dat meteen heel erg op de voorgrond te doen, snap je. Iedereen kijkt daar ook anders tegenaan. Je kunt soms wel heel erg op de voorgrond gaan treden, met: ja maar God dit of God dat, maar dat is niet mijn manier.’
Vragen
‘Wat zijn clichés of vragen die je ondertussen een beetje zat bent? Dat mensen misschien toch een bepaald beeld hebben over het christelijk geloof?’
‘Niet zozeer hier, op deze werkplek, maar ik kan me wel gesprekken herinneren over de vraag: ja, maar, hoe zit dat, waarom is er dan zoveel leed?’
‘Alsof jij dat weet…’
‘Ja, nou dat een beetje. Die vraag: waarom grijpt God dan niet in? Ja, weet je, dat is super lastig, waarom wordt de een wel genezen, overleeft de een ziekte wel en waarom een ander niet? Daar heb ik ook geen antwoorden op. Dat zijn wel vragen die inderdaad lastig zijn. Op zich vind ik dat soort vragen niet zo heel erg, omdat je dan wel in gesprek gaat over: hoe beleef jij dat dan en hoe kijk jij daar tegenaan? Dan kan ik uitleggen hoe ik dat dan beleef.’
‘Dat je ook niet alle antwoorden paraat hebt.’
‘Nee, ja, en dat ik dus wel vertrouwen heb, in God, als ‘waker van de wereld’. Dat is dan die tekst weer. Dat geeft me dan wel weer rust.’
Diversiteit
‘Zijn er ook leuke of interessante vragen die mensen je wel eens stellen? Of op een manier waarop je je uitgenodigd voelt tot het gesprek?’
‘Laatst had ik een gesprek met een collega naar aanleiding van ons kerstdiner. Toen hadden we een gesprek over de vraag: hé, hoe beleef jij dat? Hoe zit dat bij jou? Dan merk ik dus dat als je allebei gelovig bent, dat je dan een mooi gesprek hebt met elkaar, waarin je elkaar open vragen stelt, over en weer, zonder oordelend te zijn naar elkaar. Dat vind ik dan een leuke en interessante vraag: hoe gaat dat dan bij jou in de kerk, de moskee, hoe beleef je dat dan?’
‘De ‘kerk’ als instituut is natuurlijk waanzinnig groot, ook de protestantse kerk in Nederland, die heb je in allerlei soorten en maten… Het komt nu niet meer zoveel in het nieuws in Nederland, mensen gaan juist veel minder naar de kerk, lijkt het; aan de andere kant zijn er ook wel levende gemeenschappen die wel groeiend zijn.’
Zijn er nog dingen die jij kwijt wilt, bijvoorbeeld over diversiteit en inclusie in het algemeen; de maatschappij wordt steeds diverser, hoe doen we dat met elkaar? Hoewel, dat valt misschien buiten het onderwerp ‘kerst’…’
‘Nou, ja, het wordt dan zo snel een cliché. Voor mij gaat het om: dat God een god van liefde is en dat Kerstmis ook echt voor iedereen is. Dat is toch wel de kern van kerst. Mensen staan in deze tijd wel meer open om te delen, heb ik het idee. Het belangrijkste is dat je daar een open houding in hebt, ook als kerk zijnde. Dat je gewoon mensen wilt ontmoeten, en dan is het mooie aan het geloof, vind ik, dat je sneller tot wat diepere gesprekken komt.’