Paspoort naar de toekomst

Diploma’s hebben een publieke waarde en een waarde die verder gaat dan die ene baan. Nederlands heb je ook nodig om goed te kunnen functioneren in de maatschappij en ook voor jezelf als persoon is een diploma een mijlpaal en een waardering van je prestaties.

Dat geldt misschien nog wel extra voor diploma’s verkregen via staatsexamens. Die staatsexamens kennen we al sinds 1866. Ja, echt! Al 157 jaar maken veel mensen gebruik van die weg. En steeds meer. Waren het in 1925 nog 115 deelnemers en in 1975 al 3.500, met pieken en soms kleine dalen steeg dat door naar zo’n 8.500 kandidaten in 2023.

Bij het 150 jarig jubileum werd het staatsexamen en dan natuurlijk het behalen van het diploma omschreven als “Een paspoort voor de Toekomst!”. En dat is het. Voor onder anderen thuiszitters, laatbloeiers, zieken, gedetineerden en steeds meer leerlingen in het voortgezet speciaal onderwijs (vso).

Het gaat nu dus om zo’n 8.500 kandidaten en in totaal om 67.000 examens per jaar waarvan 30.000 mondeling. Waarvan meer dan de helft leerlingen in het vso. En dat doen we jaarlijks op ruim 100 vso-scholen en 3 centrale locaties (Ede, Zwolle en Tilburg). Iets om als land trots op te zijn.

Maar het systeem loopt ook tegen zijn grenzen aan; het kost steeds meer moeite om de college-examens, die in de zomerperiode plaatsvinden, te bemensen. Van de 8.500 deelnemers die zich hebben aangemeld voor een examen, komen er zo’n 2.000 niet opdagen. Door ziekte, het niet halen van planningen en zo meer. De examens zijn echter wel ingepland. En dat is niet motiverend voor opgetrommelde examinatoren.

Daarnaast willen leerlingen in het vso het liefst de uitslag van het centraal examen zo snel mogelijk weten, voor hun college-examen. Of hun college-examen voor het centraal examen doen. Velen zouden het liefst op hetzelfde moment als het reguliere vo horen, dat zij zijn geslaagd. Spreiding van de college-examens over het jaar zou voor hen nog beter zijn. En zo zijn er nog meer wensen.

We willen graag dat de staatsexamens met succes hun 200e verjaardag vieren dus dan zijn aanpassingen nodig. En zo is de verbeteragenda staatsexamens vo ontstaan. Hoe kunnen we de staatsexamens zo aanpassen dat ze nog lang mee kunnen en zoveel mogelijk kandidaten tevreden zijn en blijven? Er is veel onderzoek gedaan en met veel partijen gesproken. Daar waar we snel aanpassingen kunnen doorvoeren doen we dat. 

Zo zijn de vergoedingen voor examinatoren verhoogd, is de informatie voor docenten, leerlingen en vertrouwenspersonen verbeterd en is er meer online zichtbaarheid en interactie onder andere via social media. Daar zijn we er echter niet mee. Ingrijpender aanpassingen zijn nodig.

Daarom zijn we nu een scenario aan het uitwerken waar DUO zich begin volgend jaar over kan buigen om te bezien wat dit zou betekenen voor de logistieke uitvoering. Na de zomer van 2024 hebben we alle informatie op tafel om het meest kansrijke scenario uit te werken. Dat sturen we aan de minister in het najaar van 2024, die het scenario met zijn reactie doorstuurt aan de Tweede Kamer. Na politieke besluitvorming weten we welk implementatietraject we kunnen starten.

Het toekomstbestendig maken van de staatsexamens is nodig en daar werken we als CvTE met partners hard aan. Van DUO tot OCW en van de onderwijsraden tot en met betrokken leerlingen en ouders. We hebben samen 1 doel: kansen blijven bieden aan zij die de reguliere weg niet kunnen volgen zodat ze via staatsexamens een “Paspoort voor de Toekomst” kunnen halen.